از بررسی روایاتی که در کتب اهل تسنن پیرامون وصیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به دست ما رسیده است ، دانسته می شود که مصدر همه آن اخبار ، عایشه است و محققان سنی مذهب به صراحت می نویسند : انگیزه عایشه از مخالفت با علی بن ابی طالب علیه السلام کینه و حسادتی بود که نسبت به او و فاطمه زهرا داشت. (299)
این عامل تا بدان حد در وی موثر بود که ایشان موضوع جان سپردن رسول خدا صلی الله علیه و آله در دامن علی و آخرین و صایای پیامبر صلی الله علیه و آله به علی را انکار کرد و با آن که بیشتر منابع حدیثی اهل تسنن می نویسند رسول خدا صلی الله علیه و آله در دامن علی بن ابی طالب علیه السلام جان سپرد ، (300)
عایشه می گوید : پیغمبر خدا در دامن من رحلت کرد ، چگونه به علی وصیت کرد که من ندانستم ! (301) آن جناب درباره عایشه می فرماید :
و اما فلانة فادرکها رای النساء و ضغن غلا فی صدرها کمرجل القین. (302)
آن زن نسبت به من دچار... حسد و کینه ای شده است که در سینه اش همانند دیگ آهنگری می جوشد.
عبدالحمید مداینی می گوید : در زمانی که نزد استادم ابو یعقوب علم کلام می خواندم این جملات حضرت را برای او خواندم و او پاسخی طولانی در این باره بیان داشت که خلاصه آن چنین است :
دشمنی نخست عایشه با فاطمه علیه السلام شروع گردید. زیرا رسول خدا پس از مرگ خدیجه با عایشه ازدواج کرد و او جایگزین خدیجه گردید و فاطمه علیه السلام دختر خدیجه بود. به طور طبیعی هر گاه دختری مادرش بمیرد و پدر ، همسر دیگری اختیار کند، بین زن جدید و دختر کدورت ایجاد می شود و از این امر گزیری نیست. زیرا زن از این که پدر به دختر علاقه مند است حسادت می ورزد و دختر نیز...
پیامبر خدا حضرت فاطمه را خیلی بیش از آن چه مردم تصور بکنند و بیش از بزرگداشت و احترامی که مردان نسبت به دختران خود انجام می دهند ، بزرگ می داشت و احترامش می کرد ، بسیار فراتر از اندازه دوستی پدران نسبت به فرزندان خود. آن حضرت در محافل عمومی و خصوصی ، نه یک بار ، بلکه بارها در زمان های مختلف گفته بود : فاطمه بزرگ بانوی همه زنان جهان است. او همتراز مریم ، دختر عمران است... و عقد ازدواج او با علی در آسمان و در حضور فرشتگان خوانده شده است. بارها فرمود :هر که او را بیازارد مرا آزرده و او پاره تن من است...
این مسایل دشمنی عایشه نسبت به فاطمه را افزون می ساخت. بعد از ازدواج فاطمه با علی ، این دشمنی عایشه ، به علی نیز سرایت کرد و ابوبکر را هم تحت تاثیر قرار داد... روز به روز ستایش پیامبر از علی افزون می گردید و او به پیامبر صلی الله علیه و آله نزدیک تر می شد و این موضوع حسادت و غبطه ابوبکر را شدت می بخشید ، چنان که در طلحه ،عموزاده عایشه ، نیز همین حال نسبت به علی پدید آمده بود و بسیار رخ می داد که ابوبکر ، عایشه و طلحه در همین زمینه گرد هم نشینند و به چاره جویی و گفتگو بپردازند و سخن هر یک بر دیگری تاثیر نهد. نیز از سوی مردم به عایشه خبر می رسید که علی به رسول خدا پیشنهاد کرده است که تو را طلاق دهد. مردم سخنان زیادی از این نمونه درباره علی و فاطمه به عایشه می رساندند و همین سخن چینی ها و تهمت ها آتش حسد و کینه عایشه را عمیق تر می ساخت.
زمانی هم فرا رسید که خداوند به فاطمه فرزندان پسر و دختر داد و رسول خدا فرزندان او را همچون فرزندان خود می دانست و آنان را فرزند خود صدا میکرد... ، اما عایشه فرزند نمی آورد و می دید دختر همشوی او خدیجه فرزند آورده و آنها از سوی شوهرش رسول خدا بسیار مورد احترام و محبت هستند. آیا ،در این موقعیت عایشه دوام زندگی علی و فرزندانش را آرزو می کند یا دوست دارد هر چه زودتر آنها نابود شوند.
موضوع حساسیت زای دیگر ، آن بود که رسول خدا صلی الله علیه و آله دستور داد همه درهای مسجد ، که به خانه مردم باز می شد ، مانند در خانه ابوبکر ، بسته شود ولی در خانه علی را به مسجد گشوده گذارد. (303)
زمانی هم رسول خدا صلی الله علیه و آله ابوبکر را مامور کرد تا سوره برائت را برای کفار قریش در مکه بخواند ،اما پیش از رسیدن او به مکه وی را از این مقام عزل کرد و علی را مامور خواندن آن سوره نمود. این دو موضوع برای عایشه بسیار گران آمد.
دیگر این که خداوند از ماریه قبطیه فرزندی به رسول خدا صلی الله علیه و آله داد و این رویداد علی را بیش از حد ، خرسند ساخت. حال آن که عایشه به شدت غمگین شد. پس از آن ،ابراهیم فرزند ماریه وفات یافت و عایشه ، گرچه در ظاهر خود را اندوهگین نشان داد ، سرزنش و شماتت خود را نسبت به آنان در درون پنهان می داشت...
آن موقع هم که رسول خدا صلی الله علیه و آله بیمار شد و در خانه عایشه بستری گردید پیامبر صص بستر خود را به خانه دخترش فاطمه منتقل ننمود و علت آن بود که نخواست برای فرزند و دامادش مزاحمتی ایجاد نماید...
با پیش بینی پیامبر و سفارش های او علی شک نداشت که خلافت پس از پیامبر به او انتقال می یابد... و چون بیماری پیامبر شدت یافت و سپاه اسامه را می خواست روانه سازد و بزرگان مهاجر و انصار همانند ابوبکر را مامور کرد که در سپاه شرکت جوید ، در این صورت علی بدون منازع ، به خلافت دست می یافت. اما عایشه که از منظور پیامبر و دیگر ماجراها اطلاع داشت به دنبال پدرش در لشکر فرستاد تا نگذارد پدرش مدینه را ترک کند.
در همان حال بیماری حضرت ،عایشه پدرش را فرا خواند تا به جای پیامبر ، در مسجد نماز بخواند و چون پیغمبر با اطلاع شد ، در حالی که به فضل بن عباس و علی تکیه داده بود ، خود را به مسجد رساند و مشغول نماز شد. پیامبرصلی الله علیه و آله در صبحگاه همان روز بدرود حیات گفت. آن گاه دیگران نماز خواندن ابوبکر را حجت قرار دادند و گفتند چه کس می تواند مقدم شود بر آن که رسول خدا صلی الله علیه و آله او را در نماز مقدم داشته است ! آنها حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله را در مسجد برای اهمیت نماز جلوه دادند و نگفتند حضور ایشان در مسجد ، به منظور بازداشتن ابوبکر از خواندن نماز به جای پیامبر صلی الله علیه و آله بود...
همه این عوامل باعث شد خلافت از علی سلب شود و عامل اصلی آن ، عایشه بود. (304)
ابن ابی الحدید می گوید :
من به شیخ ابویعقوب گفتم : آیا تو معتقدی که برگزاری نماز ابوبکر به تعیین پیامبر(ص) نبوده و عایشه چنین خواسته است ؟ استادم گفت : این را من نمی گویم ، علی گفته است. وظیفه و تشخیص من غیر از تشخیص اوست. هر چه باشد او در آن موقع آنجا حضور داشته و من حضور نداشتم.
پس از وفات فاطمه نیز همه زنان برای عرض تسلیت به حضور بنی هاشم رسیدند ، ولی عایشه وانمود کرد مریض است و حضور نیافت....(305)
298) درباره این موضوع به کتاب دیگر نویسنده بحران جانشینی پیامبر(ص) مراجعه شود.
299) در این باره ر.ک : همان ،ج 9 ،ص 192 و 199.
300) کنز العمال ،ج 4 ، ص 55 ،الطبقات الکبری ،ج 2 ،ص 262.
301) الطبقات الکبری ، ج 2 ،ص 260.
302) نهج البلاغه ، خطبه 156.
303) در این باره به منابع زیر مراجعه شود : مسند احمد ،ج 5 ، ص 495 ، ش 18801 ،فتح الباری ، ج 7 ، ص 18 ، مجمع الزوائد ،ج 9 ، ص 114 ، البدایة و النهایة ،ج 7 ، ص 379 ، خصائص امیر المومنین علیه السلام ، ص 13 ، الصواعق المحرقة ، ص 124 ، کنزالعمال ، ج 11 ، ص 618 ، ش 33004 ، همه به نقل راهبرد اهل سنت به مساله امامت ، ص 61 و 62.
304) شک نیست که نقش عایشه در سلب خلافت از علی بن ابیطالب علیه السلام چشمگیر بوده است ، اما نمی توان آن را عامل اصلی دانست. شاید این نسبت به منظور تبرئه کردن عوامل اصلی تر باشد.
305) شرح نهج البلاغه ، ج 9 ، ص 192 و 199. با همه اینها ، در آثار برخی نویسندگان می خوانیم : عایشه زوجه محبوب پیامبر(ص) بود. بامداد اسلام ، عبدالحسین زرین کوب ، ص 70.
