ابن حجر عسقلانى در شرح صحيح بخارى تلاش كرده است كه وجه جمعى بين اين دو روايت پيدا كرده و ثابت كند كه هر دوى آن‌ها صحيح هستند و هر دو واقعه اتفاق افتاده است:
الجمع بين القصتين ممكن وقد أشار إلى ذلك البزار في مسنده فقال ورد من روايات أهل الكوفة بأسانيد حسان في قصة علي وورد من روايات أهل المدينة في قصة أبي بكر فان ثبتت روايات أهل الكوفة فالجمع بينهما بما دل عليه حديث أبي سعيد الخدري يعني الذي أخرجه الترمذي ان النبي صلى الله عليه وسلم قال لا يحل لاحد ان يطرق هذا المسجد جنبا غيري وغيرك.
والمعنى ان باب علي كان إلى جهة المسجد ولم يكن لبيته باب غيره فلذلك لم يؤمر بسده ويؤيد ذلك ما أخرجه إسماعيل القاضي في احكام القران من طريق المطلب بن عبد الله بن حنطب ان النبي صلى الله عليه وسلم لم يأذن لاحد ان يمر في المسجد وهو جنب الا لعلي بن أبي طالب لان بيته كان في المسجد.
ومحصل الجمع ان الأمر بسد الأبواب وقع مرتين ففي الأولى استثنى علي لما ذكره وفي الأخرى استثنى أبو بكر ولكن لا يتم ذلك الا بان يحمل ما في قصة علي على الباب الحقيقي وما في قصة أبي بكر على الباب المجازي والمراد به الخوخه كما صرح به في بعض طرقه وكانهم لما أمروا بسد الأبواب سدوها واحدثوا خوخا يستقربون الدخول إلى المسجد منها فامروا بعد ذلك بسدها.
فهذه طريقة لا بأس بها في الجمع بين الحديثين وبها جمع بين الحديثين المذكورين أبو جعفر الطحاوي في مشكل الآثار وهو في أوائل الثلث الثالث منه وأبو بكر الكلاباذي في معاني الاخبار وصرح بان بيت أبي بكر كان له باب من خارج المسجد وخوخة إلى داخل المسجد وبيت علي لم يكن له باب الا من داخل المسجد والله اعلم.
جمع بين اين دو قصه امكان دارد. بزار در مسندش به اين مطلب اشاره كرده و گفته‌است: روايات اهل سنت با سند‌هاى «حسن» در باره على (ع) و روايات اهل مدينه در باره قصه ابوبكر نقل شده است.
اگر روايات اهل كوفه درست باشد، جمع بين اين دو دسته روايات بر مبناى روايت ابوسعيد خدرى كه ترمذى نقل كرده است، به اين صورت است: رسول خدا (ص) به على (ع) فرمود: براى احدى جز من و تو جايز نيست كه در حال جنابت وارد مسجد شويم.
معناى اين روايت اين است كه على (ع) در خانه على (ع) به سوى مسجد باز مى‌ شده و خانه او در ديگرى نداشته است؛ به همين خاطر رسول خدا فرمان بستن آن را نداده است.
اين مطلب را روايت اسماعيل قاضى كه در احكام القرآن نقل شده است تأييد مى‌ كند كه از طريق مطلب بن عبد الله نقل شده است كه رسول خدا (ص) فرمود: به كسى اجازه داده نشده است كه بتواند در حال جنابت از مسجد عبور كند، غير از من و على بن أبى طالب (ع)؛ زيرا خانه او در مسجد است.
حاصل اين جمع اين است كه رسول خدا (ص) دوبار دستور به بستن درها كرده است، در مرتبه اول على (ع) و در مرتبه دوم ابوبكر را اسثنا كرده است. اين جمع تمام نيست؛ مگر اين در را در قصه على (ع) را به در حقيقى و در قصه ابوبكر را به در مجازى حمل كنيم كه مراد از آن «خوخه» بوده است‌؛ چنانچه در بعضى از روايات به اين مطلب تصريح شده است كه وقتى در بار اول رسول خدا دستور داد درهاى خانه‌‌ها را ببندند، همگى درها را بسته و براى خود «خوخه‌‌هايي» را باز كردند تا از آن براى ورود به مسجد استفاده كنند كه رسول خدا دستور دارد آن‌ها را نيز ببندند.
اين روش در جمع بين دو حديث اشكالى ندارد و ابوجعفر طحاوى در كتاب مشكل الآثار نيز از همين روش استفاده كرد‌ه است. ابوبكر كلاباذى در معانى الأخبار بعد از مطرح كردن اين جمع، تصريح كرده است كه خانه ابوبكر درى به خارج از مسجد و خوخه‌اى به داخل مسجد داشته است و خانه على (ع) در ديگرى غير از درى كه به طرف مسجد باز مى‌ شده، نداشته است.
العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاي852 هـ)، فتح الباري شرح صحيح البخاري، ج 7، ص 15تحقيق: محب الدين الخطيب، ناشر: دار المعرفة - بيروت.

نوشتن دیدگاه