1. پيش نهاد مي شود در کتاب‌هاي درسي دختران دوره هاي ابتدايي، راهنمايي و دبيرستان، به طور سلسله وار مباحث مختلف حجاب و پوشش به ترتيب دوره هاي تحصيلي و با رعايت سطح بندي مباحث از ساده به پيچيده به شکل صحيح و زيبا طرح شود، تا دختران جامعه از همان خردسالي به عنوان مادران آينده، با مسائل مختلف حجاب، اعم از فلسفه و فوايد حجاب، آثار فردي و اجتماعي آن، پيامدهاي بدحجابي و بي حجابي و غيره آشنا شوند و نسبت به حجاب، اعتقاد راسخ پيدا نمايند، اگر دختران جامعه از همان سنين کودکي اعتقاد راسخ و عميقي نسبت به حقانيت حجاب و مسائل آن، به عنوان يک حجاب دروني، پيدا نمايند يقيناً در مرحله‌ي حجاب بيروني نيز بر اساس همان اعتقاد دروني عمل خواهند کرد. از آن جا که يکي از سوره هاي قرآني که بسياري از مسائل حجاب و پوشش در آن مطرح شده، سوره‌ي نور است؛ مناسب است که در مدارس دخترانه، زمينه‌ي آشنايي عميق و تفصيلي دختران با معارف قرآني اين سوره درباره‌ي حجاب و پوشش، به طور صحيح و دقيق و کارشناسي شده فراهم گردد.
2. پيش نهاد مي گردد از برخي محصولات فرهنگي، مثل مجله ها به صورت ويژه نامه هاي هر چند وقت يکبار براي تبيين علمي و جذاب مسائل حجاب براي دختران استفاده شود؛ به عنوان مثال شماره ي ششم مجله ي«حديث زندگي» ويژه ي جوانان که توسط موسسه ي فرهنگي دارالحديث چاپ مي گردد، ويژه ي عفاف و حجاب است که مطالعه آن را به خواهران و بانوان توصيه مي کنيم.
3. در مراکز آموزش عالي و دانشگاه ها که مقدار آگاهي و توانايي فهم دختران بيش‌تر است، جلسات پرسش و پاسخ درباره‌ي بعضي مسائل و شبهات جديد حجاب با حضور کارشناسان آگاه و مسلط ديني و اسلامي، با حضور زنان و خواهران مؤمن فرهيخته و دانشمند تشکيل گردد.
4. يکي از مراکز فرهنگي مهم که نقش قابل توجهي در گسترش حجاب کامل دارد، سيماي جمهوري اسلامي است؛ زيرا تمام فيلم‌ها و برنامه‌هاي آن نقش الگودهي بسيار مهمي براي مردم دارد؛ بنابراين، جا دارد مسئولان سيماي جمهوري اسلامي به الگوپذيري مردم، خصوصاً‌زنان و دختران، از حجاب و پوشش هنرمندان و مجريان تلويزيون، توجّه و دقت جدي نمايند.
5. مراکز فرهنگي و رسانه هاي جمعي، مثل مطبوعات با نگارش آثار و مقالات علمي و استدلالي به تبيين مسائل مهم و اساسي حجاب برتر بپردازند؛ زيرا همان گونه که از لابلاي اثر حاضر روشن گشت، حجاب حداکثري و بيش تر بانوان يکي از احکامي است که دين اسلام، بانوان را به آن ترغيب و تشويق نموده است. نکته ي فوق به منزله ي يک ملاک و معيار براي ارزيابي فعاليت هاي مطبوعاتي در ارتباط با ترويج فرهنگ حجاب و پوشش در جامعه اسلامي است؛ به اين معنا که اگر نتيجه ي فعاليت هاي مطبوعاتي در راستاي تقويت و تحکيم منطقي حجاب و پوشش بيش تر و برتر باشد، مي توان گفت مطبوعات جامعه ي اسلامي، در اين مورد به وظيفه ي‌اسلامي خود عمل نموده اند؛ ولي اگر فعاليت هاي مطبوعاتي آنان منجر به تضعيف و تخريب مصاديق حجاب برتر باشد در حقيقت به رسالت مطبوعاتي خود عمل نکرده اند.
6. خانواده ها، خصوصاً مادران که مسئوليت سنگين تري در تربيت دختران و ارتباط بيش‌تري با آنها دارند، خود در مواجهه با نامحرم از حجاب کامل، مثل چادر استفاده نمايند، تا از اين طريق فرزندان دختر نيز از همان کودکي با حجاب اسلامي آشنا شوند و با تمرين کردن نسبت به آن انس بگيرند. البته در کنار تمرين و عادت دادن آنان، لازم است مادران ابعاد مختلف حجاب و پوشش و فوايد آن را براي دختران تبيين و آنها را به رعايت پوشش کامل اسلامي تشويق، و در انتخاب دوستان آنها توجه نمايند که به مسائل شرعي و از جمله رعايت حجاب مقيد باشند.
7. به دليل تأثيرپذيري دانش آموزان و دانش‌جويان از مديران و معلمان و اساتيد، رعايت حجاب کامل از سوي کادر آموزشي مراکز آموزش و پرورش و دانشگاه تأثير رفتاري و عملي فراواني روي مخاطبان دارد. براي استمرار و تقويت حجاب کامل در بين کادر آموزشي، مسئولان مراکز مذکور بايد با تصميم‌گيري قاطع و منطقي اوّلاً، لزوم استفاده از حجاب کامل اسلامي را قانونمند کنند؛ ثانياً، افرادي که حجاب کامل را رعايت مي‌کنند به شکل‌هاي مختلف مورد تشويق قرار گيرند؛ ثالثاً، پس از تبيين منطقي حکم حجاب با افراد متخلف، به طور قاطع و جدي و قانوني برخورد نمايند.
8. اگر برخي مراکز فرهنگي از شعارنويسي روي ديوارها براي ترويج فرهنگ حجاب کمک مي گيرند، در اين زمينه بايد از شعارهاي جذاب و مثبت استفاده کنند، مثل: حجاب سلاح زن است در مقابل نگاه‌هاي آلوده؛ حجاب پند است، نه بند.
افراد آشنا به مسائل و کارهاي فرهنگي، به خوبي مي دانند که استفاده از شعارهاي منفي و داراي دافعه، نه تنها اثر مثبت ندارد، بلکه بر عکس باعث لجاجت و مقاومت در افراد بي حجاب مي گردد.
9. يکي از روش هاي تبليغ منفي بر ضد حجاب، خصوصاً در شکل چادر اين است که معمولاً افراد باحجاب و چادري را افرادي بي سواد و بدون فرهنگ معرفي مي کنند و در مقابل، زنان بي حجاب را افراد با فرهنگ به حساب مي آورند.
با توجه به اين که ادعاي فوق توسط بعضي افراد، خصوصاً رسانه هاي خارجي و غربي مطرح مي گردد، به منظور اثبات نادرستي اين ادعا دو پيشنهاد ارائه مي گردد:
الف) الگوهاي برجسته‌ي زنان محجبه و چادري در زمينه هاي مختلف به وسيله رسانه ها، مثل صدا و سيما و مطبوعات و … از طريق بيان جلوه هاي زندگاني، و موفقيت هاي آنها در کسب مدارج علمي و فرهنگي معرفي گردند. يکي از مطبوعاتي که تا حدودي در اين زمينه موفق بوده است، مجله‌ي «پيام زن» است. در شماره هاي مختلف اين مجله مصاحبه هايي با زنان متدين و محجبه که داراي موفقيت هاي علمي و فرهنگي بوده اند انجام شده است، که مطالعه ي‌آنها به دختران و بانوان توصيه مي گردد.
ب) شرکت فعال زنان محجبه و داراي مدارک علمي و فرهنگي سطح بالا در کنفرانس هاي خارجي و بين‌المللي، در خنثي نمودن تبليغات سوء رسانه هاي خارجي و غربي بر ضد زنان محجبه، نقش بسيار مؤثري دارد. يکي از نمونه هاي بارز آن، شرکت گسترده و عالمانه‌ي زنان محجبه در اجلاس پکن بود که نقش بسيار مؤثري را در تصحيح افکار جهانيان درباره‌ي زنان محجبه ايراني داشته است.[1]
10. همان گونه که حکومت هاي لائيک و ضد دين، مثل حکومت رضاخان در ايران و حکومت آتاتورک در ترکيه، با طرح کشف حجاب، به طور برنامه ريزي شده به مقابله با آن برخاستند؛ و رژيم طاغوتي شاه نيز به دليل ماهيت ضد ديني براي مقابله با دين و مقوله هاي ديني، مثل حجاب، داراي طرح و برنامه‌ي مشخص بود؛[2] لازم است حکومت هاي ديني، از جمله جمهوري اسلامي نيز براي مقابله با بي حجابي و بدحجابي، که از مظاهر هجوم فرهنگي غرب است، داراي طرح روشن و مشخص و دقيق و کارشناسانه باشد؛ از اين رو، پيشنهاد مي شود شورايي از کارشناسان مسائل شرعي و جامعه شناختي و روان شناختي حجاب، با نظارت و حمايت شوراي عالي انقلاب فرهنگي تشکيل شود و طرحي جامع براي مبارزه‌ي سنجيده و کارشناسي شده با مقوله‌ي بدحجابي و راه‌هاي گسترش حجاب برتر تهيه نمايند. در تهيه‌ي طرح مذکور لازم است از تجربه هاي زنان محجبه و فرهيخته‌ي حوزوي و دانشگاهي نيز استفاده شود.
11. به زنان و دختران متدين و عفيف پيش نهاد مي شود به طور مستمر مطالعات و تحقيقات خود را درباره‌ي فلسفه، فوايد و مسائل حجاب افزايش دهند. اين کار دو فايده‌ي مهم دارد:
الف) اعتقاد و ايمان آنها به حقانيت احکام متعالي و نوراني اسلام، افزايش مي يابد و در نتيجه التزام عملي آنها به رعايت حجاب برتر بيش‌تر مي‌شود.[3]
ب) از طريق فوق بهتر مي توانند به تبليغ و ترويج صحيح و منطقي حجاب برتر اقدام نمايند و حتي در مواقع لازم، از طريق جهاد فرهنگي به پاسخ‌گويي شبهات مخالفان حجاب نيز اقدام نمايند.[4]
12. متأسفانه برخي مطبوعات، با روش سلبي، يعني از طريق تخريب حجاب برتر، مثل چادر، به طور غير مستقيم به ترويج حجاب و پوشش مورد علاقه ي خود مي پردازند و چون اين روش، روش صحيح و معقولي نيست، به اين گونه مطبوعات توصيه مي شود به جاي پيش گرفتن روش تخريبي و سلبي، با ابزار منطق و دليل به ترويج حجاب مورد نظر خود بپردازند. به نمونه هايي از روش تخريبي و القائات منفي برخي مطبوعات برضّد چادر مشکي و حجاب برتر توجه کنيد:
الف) مصاحبه‌ي عمومي کوچه و بازاري درباره‌ي مسائل تخصصي.
يکي از مجلات در يک مصاحبه‌ي عمومي با مردم کوچه و بازار، با طرح اين پرسش که «خانم چرا سياه مي پوشيد؟»[5] با القاي غير مستقيم افکار انحرافي، سعي در تخريب حجاب تيره و چادر مشکي نموده است. اساساً ترديدي نيست اين‌گونه مصاحبه هاي کوچه و بازاري که معمولاً نظرهاي علمي و کارشناسي در آنها مطرح نمي‌شود، در مورد مسائل تخصصي، مانند مسئله‌ي پوشش و لباس، ارزش و اعتبار علمي ندارد.
ب) استفاده ي ابزاري از جوانان. يکي از روزنامه ها نيز در عملي مشابه مصاحبه‌ي مذکور، در يک نشست، به همراه بعضي دختران و پسران، بدون حضور کارشناسان و بدون استناد به نظرهاي کارشناسي، به چاپ نظرهاي آنها درباره‌ي لباس پرداخته است.[6] واضح است که چنين روشي نيز از نظر علمي و کارشناسي فاقد ارزش و اعتبار است و بيش‌تر به استفاده‌ي ابزاري از جوانان شباهت دارد.
ج) استفاده ي ابزاري از ادبيات. روزنامه اي در يک قطعه‌ي ادبي، با القاي غير مستقيم، به نکوهش بعضي از مصاديق پوشش مشکي در سطح جامعه پرداخته است.[7]روشن است که درباره‌ي مسائل مهم و نيازمند کارشناسي، مثل مسئله‌ي لباس، نمي توان از نوشته هاي ادبي استفاده نظري و علمي نمود، بلکه بايد با برگزاري نشست هاي علمي و کارشناسي، کارآمدي يا ناکارآمدي يک نوع حجاب و لباس را مشخص نمود.
با توجه به روش هاي غير عقلايي ياد شده، به اين‌گونه مطبوعات توصيه مي شود براي فرهنگ سازي صحيح و عميق از روشهاي عقلايي استفاده نمايند.
13. همان گونه که در ضمن نوشته‌ي حاضر آشکار شد، علت بسياري از اظهار نظرهاي نادرست و غير دقيق در زمينه‌ي ابعاد ديني حجاب، اين است که افرادي بدون آشنايي با احکام ديني و بدون مطالعه و تحقيق درباره‌ي مسائل حجاب ديني و اسلامي، به خود اجازه‌ي اظهارنظر مي‌دهند. واقعاً جاي تعجب است که در عصر پيشرفت علم، بعضي از مطبوعات از مواجهه‌ي کارشناسانه با مقوله‌ي حجاب و پوشش گريزانند و با سوء استفاده از آزادي، به روش هاي غير علمي و غير منطقي روي مي آورند؛ به رسانه ها و مطبوعاتي که در صدد طرح مسائل ديني و مذهبي هستند پيشنهاد مي شود با ايجاد ارتباط صميمي با حوزه‌ي علميه‌ي قم و مراکز پژوهشي آن، زمينه‌ي همکاري نزديک در طرح مسائل ديني به طور علمي و کارشناسانه را فراهم نمايند. شايسته‌ي ذکر است اکنون با تأسيس مرکز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي حوزه، زير نظر شوراي عالي حوزه‌ي علميه قم، زمينه‌ي همکاري هاي نزديک بين فرهيختگان حوزوي و اصحاب رسانه ها و مطبوعات به خوبي فراهم شده است.
14. مشکل ديگر ـ که در ضمن اثر حاضر موارد متعددي از آن مطرح گرديد ـ اين است که اظهار نظرها در زمينه‌ي حجاب در عرصه‌ي برخي مطبوعات، بعضاً بدون ذکر سند و مدرک و دليل صورت مي گيرد؛ مثلا ً فردي ادعا مي کند که چادر در زمان قاجار جا افتاده است و ريشه‌ي ديني و مذهبي ندارد،[8] ولي هيچ سند و مدرکي براي ادعاي خود نقل نمي کند. روشن است که اين گونه اظهار نظرهاي بدون سند و مدرک فاقد ارزش علمي‌است؛ از اين رو به مطبوعات توصيه مي گردد در بيان ادعاها و اظهار نظرها، علاوه بر استفاده از نظرهاي علمي و کارشناسانه، ابتدا از وجود اسناد و مدارک معتبر و کافي براي بيان يک مدعا مطمئن شوند و سپس به چاپ آن اقدام نمايند.
15. افرادي که خود يا يکي از اقوام و دوستانشان به کشورهايي که مروّج فرهنگ برهنگي اند، مانند کشورهاي اروپايي و غربي، مسافرت نموده اند، به خوبي مي‌دانند که رابطه‌ي مستقيمي بين کاهش مقدار پوشش افراد، خصوصاً زنان، و افزايش جرايم و مفاسد جنسي وجود دارد. يک بانوي تازه مسلمان امريکايي مي‌گويد:
در زمستان که مردم مجبورند به جهت سردي هوا خود را پوشانيده و پوشش بيش‌تري داشته باشند، به طور طبيعي و کاملاً محسوسي در امريکا تجاوز به عنف نسبت به زن کم‌تر مي‌شود، لکن در تابستان که زنان، علاوه بر گرماي هوا، به پيروي از مدهاي جلف و فاسد کننده، خود نيز دنبال بهانه‌اي هستند تا هر چه ممکن است لباس خود را سبک نموده و به بهانه ي گرما، اعضاي حساس بدن خود را در معرض ديد مردها قرار دهند، تجاوز به عنف نسبت به زنان حتي پيرزنان نيز افزايش مي‌يابد و تا آن جا پيش مي‌رود که در اين فصل راهبه‌ها نيز مورد حمله‌ي مردان جنايتکار قرار مي‌گيرند.[9]
به محققين و پژوهشگران توصيه مي‌شود به طور تطبيقي و مقايسه‌اي درباره‌ي مقدار جرايم و مفاسد جنسي در کشورهاي اسلامي، که اکثراً مقيد به رعايت پوشش در اجتماع هستند، با کشورهايي که برهنگي در آنها رواج دارد، همانند بسياري از کشورهاي اروپايي و غربي، تحقيقاتي انجام دهند تا براي افرادي که درباره ي مطلب ياد شده ترديد دارند، به طور علمي آشکار گردد که واقعاً بين افزايش پوشش و کاهش جرايم جنسي و بالعکس، رابطه‌ي معناداري وجود دارد.
16. در ضمن اثر حاضر آشکار شد که استفاده از چادر مشکي داراي ريشه‌هاي قرآني و روايي است؛ از اين رو به اهل‌قلم و مطبوعات توصيه مي‌شود در مواجهه با سنت و سيره‌هاي موجود در بين مسلمين، مثل سيره و سنت استفاده‌ي زنان مسلمان از چادر مشکي، که داراي ريشه‌ي قرآني و اسلامي است با احتياط و دقت مواجه شوند و اين‌گونه نباشد که به راحتي به نقض سيره و سنّت اسلامي اقدام کنند. اميرمؤمنان علي(ع) مي‌فرمايند:
لا تنقض سنة صالحة عمل بها صدور هذِهِ الامة و اجتمعت بها الالفة و صلحت عليها الرعية و لا تُحدثنَّ سنة تضرّ بشيءٍ من ماضي تلک السنن فيکون الاجر لمن سنَّها و الوزر عليک بما نقضت منها؛[10] آداب پسنديده‌اي را که بزرگان اين امت به آن عمل کردند و ملت اسلام با آن پيوند خورده و رعيت با آن اصلاح شدند برهم مزن، و آدابي که به سنت‌هاي خوب گذشته زيان وارد مي‌کند پديد نياور، که پاداش براي آورنده‌ي سنّت و کيفر آن براي تو باشد که آنها را درهم شکستي.
17. در نوشته ي حاضر به طور مستند اثبات گرديد که متأسفانه برخي مطبوعات و افراد از آزادي که به برکت جانفشاني صدها هزار شهيد گلگون کفن به دست آمده است به نحو شايسته و صحيح در راه تبيين و نشر حقايق استفاده نمي کنند، بلکه برعکس، در راه ترويج اباطيل و شبهه ها و سست کردن ارزش هاي الهي جامعه اسلامي، همانند حجاب، از آزادي سوء استفاده مي کنند. به نظر مي رسد يکي از علل اين سوء استفاده، عدم تبيين صحيح و علمي محدوده ي‌آزادي بيان و قلم است که باعث گرديده عده اي تصور کنند به بهانه آزادي، مجاز به تبليغ و ترويج هر فکر و عملي به هر شکل و قيمتي ولو با شيوه هاي غير علمي، مثل ادعاهاي بدون دليل و ترويج دروغ و تهمت مي باشند. ثمره ي چنين تصور نادرستي به هر حال اين واقعيت تلخ عيني را منجر گرديده است که عده اي با نشر اکاذيب در مورد مباني حجاب اسلامي، زمينه ي تشويش اذهان عمومي، به خصوص بانوان و دختران جوان در زمينه ي حجاب و پوشش اسلامي را فراهم کرده اند. حال پرسش اساسي اين است که مسئوليت تشويش، سرگرداني و در نتيجه سستي آشکار نسبت به رعايت حجاب که در برخي از بانوان و دختران در اثر انتشار شبهه ها در زمينه ي حجاب اسلامي مشاهده مي گردد به عهده کيست؟ به نظر مي رسد، مسئوليت تشويش و سستي ياد شده، بيش از همه بر دوش افرادي است که به جاي تبيين دقيق و عميق مفهوم و معناي آزادي قلم و بيان و حد و مرزهاي آن در يک جامعه اسلامي،[11] پيوسته فرياد به خطر افتادن آزادي سر داده و مي دهند. به اين گونه افراد و به افرادي که با سوءاستفاده از آزادي، شبهه هايي را در زمينه ي ارزش هاي اسلامي، مانند حجاب، با ابزار قلم و بيان در جامعه منتشر نموده و مي نمايند، توصيه مي شود درباره ي حد و مرز آزادي و تفاوت آزادي در جامعه ي اسلامي و جامعه ي غربي به مطالعه و پژوهش عميق بپردازند.
_______________________
[1] . براي آگاهي از موفقيت هاي زنان ايراني در اجلاس مذکور ر.ک: «همراه با زنان در سفرنامه‌ي پکن»، مجله‌ي پيام زن، ش 45ـ57.
[2] . به عنوان نمونه، در مجله‌ي پيام زن، شماره‌ي 50، ص 18، طرح رژيم شاه در برخورد با حجاب و چادر چاپ شده است.
[3] . يکي از مصاديق برجسته و جالب در مورد تأثير آگاهي زنان مسلمان در التزام آنها به حجاب، حادثه‌ي شگفت انگيز محجبه شدن چند تن از زنان هنرپيشه‌ي مصري است که در يک اقدام غير منتظره حجاب و پوشش اسلامي را انتخاب نمودند. متأسفانه اين حادثه‌ي مهم در اثر بايکوت خبري رسانه ها در مطبوعات جهان، خصوصاً رسانه هاي غربي، انعکاس نيافت. مجموع مصاحبه هاي آنان را در شماره هاي 11 و 12 و 13 مجله ي پيام زن مي توانيد مطالعه نماييد.
[4] . براي آشنايي با جهاد فرهنگي بعضي از زنان فرهيخته با مقوله‌ي کشف حجاب، به عنوان نمونه ر.ک: زينب بيگم شيرازي، «جوابيه‌ي ضاله طالبين رفع حجاب»، پيام زن، ش 112، ص 26.
[5] . مجله‌ي زنان، سال سوم، بهمن و اسفند 73، شماره 22، خانم چرا سياه ميپوشيد؟ به کوشش ليلي پورزن.
[6] . گيو نمازي، هم انديشي جوانان درباره لباس پوشيدن، روزنامه ي نوروز 18 / 4 / 80 ، ص 8.
[7] . مانا دشت گُلي، «نکند پدر مرا نشناسد» روزنامه‌ي نوروز، 24 شهريور 1380، ص 8.
[8] . پاسخ اين ادعا در فصل دوم اين اثر آمده است.
[9]. اردوباري، آيين بهزيستي اسلام، ج 3، ص 219.
[10]. نهج‌البلاغه، ترجمه ي محمد دشتي، نامه‌ي 53، ص 572.
[11] . براي آگاهي بيش تر در زمينه ي‌محدوده ي آزادي قلم و بيان از ديدگاه اسلام و تفاوت ديدگاه اسلام و غرب در باب آزادي ر. ک: به آثار ذيل از سردار بزرگ جهاد فرهنگي بر ضد شبهه افکنان در عصر حاضر علامه استاد محمد تقي مصباح يزدي، دين و آزادي، و نظريه حقوقي اسلام، ص 303 ـ 400، و نيز نظريه سياسي اسلام، ج 1، ص 63 ـ 97 و 213 ـ 224.
