مسأله شفاعت ، اعتقادی الهی و مورد پذيرش فريقين

(زمان خواندن: 6 - 11 دقیقه)

بسم الله الرحمن الرحيم
{ وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا } (إسراء: 79) مسأله شفاعت, اعتقادی الهی و مورد پذيرش فريقين در راستای پاسخگويی به مباحث ايجاد شده بين وهابيت و ديگر فرق اسلامی, در اين مقاله به مبحث شفاعت می‌پردازيم. در لسان‌ العرب, شفاعت اين‌طور معنا شده: کلام شفيع نزد مَلِک(پادشاه) درباره حاجتی که اين حاجت را برای غير طلب می‌کند([1]).
 اين مبحث نيز مانند مباحث بيان شده در مقالات قبل ، از مسلمات دين است که هم در قرآن کريم و هم در روايات متعدد بر آن مهر تأييد زده شده است و با آنکه در دين مبين، بسيار واضح از آن ياد شده ليکن باز هم مورد تکذيب دشمنان قرار گرفته و البته امر عجيبی نيست هنگامی‌که درباره اينان قرآن شريف می‌فرمايد: { اَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآَنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا؛ آيا به آيات قرآن نمی‌انديشند؟ يا [مگر] بر دل‌هايشان قفل‌هايى نهاده شده است}([2]). بر اساس چينش بيان مطالب در مقالات گذشته در اين مقاله نيز ابتدا آيات مربوط به اين مبحث را بيان کرده و سپس روايات مربوط به آن را نيز آورده و در ادامه به بيان مطالب متفرقه حول محور اين بحث می‌پردازيم. لازم به ذکر است که چون بنای ما بر اختصار است هنگام آوردن روايات، اگر روايت استشهادی طولانی بود فقط به آن اشاره می‌کنيم و با ذکر منبع روايت, مراجعه تفصيلی به آن را به خواننده محترم واگذار می‌کنيم.)

آيات قرآن در تأييد شفاعت
1ـ { وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا؛ و پاسى از شب را زنده بدار، تا براى تو [به منزلهء] نافله‌اى باشد، اميد كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند.}([3]).

2ـ { يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى؛ آنچه فرا روى آنان و آنچه پشت سرشان است می‌داند، و جز براى كسى كه [خدا] رضايت دهد، شفاعت نمی‌كنند}([4]).

3ـ { يَوْمَئِذٍ لَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَرَضِيَ لَهُ قَوْلًا؛ در آن روز، شفاعت [به كسى] سود نبخشد، مگر كسى را كه [خداى] رحمان اجازه دهد و سخنش او را پسند آيد.}([5]).

4 ـ { لَا يَمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمَنِ عَهْدًا؛ [آنان] اختيار شفاعت را ندارند، جز آن كس كه از جانب [خداى] رحمان پيمانى گرفته است.}([6]).

5 ـ { وَلَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ؛ و شفاعتگرى در پيشگاه او سود نمی‌بخشد، مگر براى آن كس كه به وى اجازه دهد}([7]).

6ـ { وَلَا يَمْلِكُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ؛ و كسانى كه به جاى او می‌خوانند [و می‌پرستند] اختيار شفاعت ندارند، مگر آن كسانى كه آگاهانه به حقّ گواهى داده باشند} ([8]) .

7ـ { مَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَلَا شَفِيعٍ يُطَاعُ؛ ستمكاران را در آن روز نه خويشاوندى باشد و نه شفيعى كه سخنش را بشنوند}([9]). درباره اين آيه گفته می‌شود که آيه شريفه دلالت می‌کند بر اينکه ستمکاران شفاعت کننده‌ای ندارند. لذا براساس آن، اگر کسی ظالم و ستمکار نباشد و بر اساس آيات ديگر مشرک نباشد، قابليت آن را دارد که مورد شفاعت قرار گيرد. طبق آيات شريفه فوق اصولاً بحثی در وجود شفاعت نيست بلکه امری مسلم است. ليکن در اين آيات بحث از آن است که چه کسانی از طرف ذات باری تعالی استحقاق شفاعت کردن در روز قيامت را دارند. (احاديث و روايات، در باب شفاعت) احمدبن حنبل در ذيل آيه اول روايات متعددی از پيامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می‌کند که از جمله آن است که فرمود: اين مقام محمود, مقامی ‌است که در آن امت خود را شفاعت می‌کنم([10]). بخاری روايتی از ابن عمر نقل می‌كند كه در روز قيامت همه مردم گروه‌گروه می‌شوند و هر امتی تابع پيامبر خود می‌شود و به آن پيامبر می‌گويند ای فلان، شفاعت کن تا آنکه شفاعت به پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) منتهی می‌شود و در اين هنگام است که خداوند او را به مقام محمود می‌رساند([11]). در جايی ديگر روايتی طولانی نقل می‌کند که در آن نيز به مقام شفاعت پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره دارد([12]). حاكم نيشابوری روايتی نقل می‌کند که در آن نيز دلالت بر شفاعت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و البته انبيای ديگر و حتی جبرئيل می‌کند([13]). در ذيل آيه شريفه دوم، حاکم نيشابوری روايتی از پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می‌کند که فرمود: شفاعت من برای کسانی از امت من است که اهل گناهان کبيره هستند([14]). اين روايت را بيهقی نيز نقل كرده است([15]). در روايت ديگری احمد بن حنبل از ابوهريره از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می‌کند که فرمودند: به من پنج چيز داده شده که به پيامبران قبل داده نشده تا آنجايی که می‌فرمايد: به من مقام شفاعت داده شده و آن را برای امتم حفظ کردم و آن برای کسی است که به خداوند مشرک نشود([16]). در حديثی ديگر پيامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمايد: بين شفاعت و اينکه نصف امتم وارد بهشت شوند مخير شدم و من مقام شفاعت را اختيار کردم([17]).
پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمايند: هرکه, زمانی که ندای اذان را بشنود بگويد: (خداوندا, پروردگارِ اين دعوتِ تام و نماز پابرجا! محمد را وسيله قرار بده و به او فضيلت عنايت کن و او را به مقام محمودی که وعده دادی, برسان) شفاعت من در روز قيامت نصيب او خواهدشد([18]). و روايات بسيار ديگر در اين باب که در اين مقال نمی‌گنجد. (شبهه اول) در قرآن کريم می‌فرمايد: { قُلْ لِلَّهِ الشَّفَاعَةُ جَمِيعًا لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ؛ بگو: شفاعت، يكسره از آنِ خداست. فرمانروايى آسمانها و زمين خاصّ اوست سپس به سوى او باز گردانيده می‌شويد}([19]). گفته می‌شود که خداوند در اين آيه مقام شفاعت را فقط مخصوص خود دانسته است. (جواب) در جواب گفته می‌شود بعضی آيات قرآن، آيات ديگر را توضيح وتفصيل می‌دهند. در اينجا آيات هفت گانه قبل اين آيه را توضيح می‌دهند. به عبارت ديگر آيه فوق بيان می‌کندکه شفاعت مخصوص خداوند است و آيات قبلی توضيح می‌دهندکه خداوند به هرکه بخواهد اين مقام را عنايت می‌کند.به اين شيوه تفسير آيه به آيه گفته می‌شود. (شبهه دوم) يکی از شبهاتی که وهابيت مطرح می کند آن است که شيعيان با شفاعت از غير خدا ، مرتکب شرک می شوند . (جواب) در جواب بايد گفت با توجه به اينکه وهابيان ، شرک در عبادت و پرستش خداوند را هدف قرار می دهند ، می گوييم با استناد به آيات قرآن ، به هيچ وجه مسأله شفاعت از مصاديق شرک نيست ، همانطور که در قضيه سجده برادران يوسف بر او ، اين سجده از مصاديق شرک نيست ، طلب شفاعت از غير خدا نيز شرک محسوب نمی شود . در توضيح مطلب می گوييم عبادت بر دو گونه است عبادت در اعتقاد و در عمل . عبادت زمانی عبادت خوانده می شود که عبادت کننده اعتقاد به الوهيت و ربوبيت و خالقيت معبود داشته باشد در حالی که در طلب شفاعت اينگونه نيست و ما شخص شفاعت کننده را به واسطه مقام والايی که در نزد خدا دارد ، مأذون از طرف او در باب شفاعت می دانيم ، نه اينکه برای او مقام الوهيت قائل شويم . (شفاعت از منظر و کلام بزرگان اهل سنت) قاضی عياض از بزرگان اهل سنت می‌گويد : شفاعت عقلا جايز است و سمعا واجب است بر اساس آيه شريفه { يَوْمَئِذٍ لَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ} و { وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى} و امثال اين آيات و اخبار رسيده از پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و همچنين آثار و اخباری که باعث تواتر اين مساله يعنی شفاعت در آخرت برای گناهکاران از مومنين می‌شود. وی در ادامه ادعای اجماع اهل سنت بر اين مساله می‌کند([20]). ابن عبد البر می‌گويد: مساله شفاعت رکنی از ارکان اعتقادات اهل سنت است و برآن اجماع دارند([21]). مناوی نيز آن را از جمله اعتقادات اهل سنت می‌داند([22]). احمد بن محمد مالکی درکتاب الانصاف خود می‌گويد: ادله اثبات شفاعت به دليل کثرت آن قابل شمارش نيست و مورد اتفاق اهل سنت است([23]). از همه جالب‌تر اعتقاد خود ابن تيميه، مرشد وهابيان است که می‌گويد: مسلمانان اجماع دارند بر اينکه پيامبر در روز قيامت خلق را شفاعت می‌کند بعد از آنکه مردم از او درخواست کنند و خداوند به او اذن دهد([24]). (شفاعت در اعتقادات شيعه) پيروان مذهب تشيع به استناد روايات متعددی که از ناحيه پيامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)و امامان معصوم(علیهم السلام) وارد شده, آن ذوات مقدسه را صاحب شفاعت در روز قيامت می‌دانند. از امام صادق (علیه السلام) در حديثی نسبتاً طولانی نقل شده که فرمود خداوند به ما مقام شفاعت را اعطا فرمود([25]). همچنين ايشان فرمودند: از شيعيان ما نيستند کسانی که سه مسأله را منکر شوند. معراج, مسأله قبر و شفاعت([26]). علی بن ابراهيم قمی ‌در ذيل آيه شريفه { وَلَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ} می‌گويد: هيچ يک از پيامبران, قبل از اذن خداوند شفاعت نمی‌کنند مگر رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم). قبل از قيامت به او و ائمه از فرزندان او اذن شفاعت داده شده است. سپس بعد از آنان انبيای ديگر([27]). از مطالب بيان شده و با استناد به آيات و روايات معلوم می‌شود که شفاعت امری مسلّم در اسلام است. هر چند که وهابيت در راستای مأموريت خويش جهت تخريب اساس اسلام, منکر آن می‌شوند وليکن به اذن الهی و توجهات حضرت باری تعالی به هدف خويش نخواهند رسيد و خداوند انتقام خود را از آنان خواهد گرفت. { إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنْتَقِمُونَ؛ ما از مجرمان انتقام می‌گيريم}([28]).
والسلام علی عباد الله الصالحين وسلام علی المرسلين. دفتر آيت الله حاج سيد عبدالصاحب موسوی اهواز ـ مردادماه1396 ـ ذی القعده الحرام 1438 سيد محمدجواد موسوی

پی نوشت :
([1]) لسان العرب: ج8 ، ص184.
 ([2]) سوره محمد (صلی الله علیه و آله و سلم): آيه 24.
 ([3])سوره اسراء: آيه 79. ([4]) سوره انبياء (ع): آيه 28.
 ([5]) سوره طه: آيه 109.
 ([6]) سوره مريم: آيه 87.
 ([7]) سوره زخرف: آيه 86. ([8]) سوره زخرف: ايه 86.
([9]) سوره غافر: آيه 18.
 ([10]) مسند احمد بن حنبل: ج2، ص441.
 ([11]) صحيح بخاري: ج5، ص228.
 ([12]) همان: ج8، ص182.
 ([13]) المستدرك (حاكم نيشابوري) ج4، ص498.
([14]) ان شفاعتي لأهل الكبائر من امّتي. المستدرك (حاكم نيشابوري): ج2، ص382.
([15]) شعب الايمان (بيهقي): ج1، ص287.
([16]) مسند احمد بن حنبل: ج1، ص301.
([17]) همان: ج2، ص75.
([18]) صحيح بخاري: ج1، ص152 و سنن ابن ماجه: ج1، ص239.
([19]) سوره زمر: آيه 44.
([20]) شرح صحيح مسلم (نووي): ج3، ص35.
([21]) الاستذكار (ابن عبدالبر) ج2، ص520.
([22]) فيض القدير (مناوي): ج3، ص23.
([23]) الانصاف: ج1، ص278.
([24])مجموعة الرسائل و المسائل (ابن تيميه): ج1، ص10.
([25]) بصائر الدرجات: ص82.
([26]) روضة الواعظين: ص 500.
([27]) تفسير قمي: ج2، ص201.
([28]) سوره سجده: آيه 22.
حجت الاسلام والمسلمین سید محمد جواد موسوی

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

مؤسسه جهانی سبطین علیهما السلام

loading...
اخبار مؤسسه
فروشگاه
درباره مؤسسه
کلام جاودان - اهل بیت علیهم السلام
آرشیو صوت - ادعیه و زیارات عقائد - تشیع

@sibtayn_fa





مطالب ارسالی به واتس اپ
loading...
آخرین
مولودی
ادعیه ماه رمضان
سخنرانی
تصویر

روزشمارتاریخ اسلام

1 رمضان

مرگ مروان بن حکم در اول رمضان سال ۶۵ هـ .ق. مروان در ۸۱ سالگی در شام به...


ادامه ...

4 رمضان

مرگ زیاد بن ابیه عامل معاویه در بصره در چهارم رمضان سال ۵۳ هـ .ق. زیاد در کوفه...


ادامه ...

6 رمضان

تحمیل ولایت عهدی به حضرت امام رضا علیه السلام توسط مأمون عباسی بعد از آنکه مأمون عباسی با...


ادامه ...

10 رمضان

١ ـ وفات حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) همسر گرامی پیامبر(صلی الله علیه و آله و...


ادامه ...

12 رمضان

برقراری عقد اخوت بین مسلمانان توسط رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که...


ادامه ...

13 رمضان

مرگ حجاج بن یوسف ثقفی،‌ حاکم خونخوار بنی امیه در سیزدهم رمضان سال ۹۵ هـ .ق حاکم خونخوار...


ادامه ...

14 رمضان

شهادت مختار بن ابی عبیده ثقفی در چهاردهم رمضان سال ۶۷ هـ .ق مختار بن ابی عبیده ثقفی...


ادامه ...

15 رمضان

١ ـ ولادت با سعادت سبط اکبر، حضرت امام مجتبی(علیه السلام)٢ ـ حرکت حضرت مسلم بن عقیل...


ادامه ...

16 رمضان

ورود محمد بن ابی بکر به مصر در شانزدهم رمضان سال ۳۷ هـ .ق محمد بن ابی بکر...


ادامه ...

17 رمضان

١ ـ معراج پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم)٢...


ادامه ...

19 رمضان

ضربت خوردن امیرمؤمنان حضرت امام علی (علیه السلام) در محراب مسجد کوفه در نوزدهم ماه مبارک رمضان سال...


ادامه ...

20 رمضان

فتح مکه توسط سپاهیان اسلام در روز بیستم رمضان سال هشتم هـ .ق سپاهیان اسلام به فرماندهی رسول...


ادامه ...

21 رمضان

١ ـ شهادت مظلومانه امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام٢ ـ بیعت مردم با امام حسن مجتبی علیه...


ادامه ...

23 رمضان

نزول قرآن کریم در شب بیست و سوم رمضان کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن مجید نازل گردید. برخی چنین...


ادامه ...

29 رمضان

وقوع غزوه حنین در بیست و نهم رمضان سال هشتم هـ .ق غزوه حنین به فرماندهی رسول گرامی...


ادامه ...

30 رمضان

درگذشت ناصر بالله عباسی در سی ام رمضان سال ۶۲۲ هـ .ق احمد بن مستضیء ناصر بالله درگذشت....


ادامه ...
0123456789101112131415

انتشارات مؤسسه جهانی سبطين عليهما السلام
  1. دستاوردهای مؤسسه
  2. سخنرانی
  3. مداحی
  4. کلیپ های تولیدی مؤسسه

سلام ، برای ارسال سؤال خود و یا صحبت با کارشناس سایت بر روی نام کارشناس کلیک و یا برای ارسال ایمیل به نشانی زیر کلیک کنید[email protected]

تماس با ما
Close and go back to page