در اطراف مدينه قريه اى است به نام فدك، دو روز راه تا مدينه فاصله دارد. در روزگار قديم ده آباد و پر درختى است. صاحب كتاب «معجم البلدان» مى نويسد: داراى درختان خرماى فراوان و چشمه اى بوده كه آب از آن مى جوشيده است.
قبلا به اثبات رسيد كه فدك ملك ناچيز و كم درآمدى نبوده بلكه املاك آباد و قابل توجهى بوده است.
قريه ى مزبور در تصرف يهود بود. در سال هفتم هجرى كه خيبر براى مسلمانان فتح شد، يهوديان فدك، مرعوب فتوحات آنان شده و شخصى را نزد رسول خدا فرستادند و تقاضاى صلح نمودند.
به روايت ديگر، پيغمبر اكرم (صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم) «محصية بن مسعود» را نزد يهوديان فرستاد تا به سوى اسلام دعوتشان كند. اسلام را نپذيرفتند ليكن تقاضاى صلح كردند. رسول خدا تقاضايشان را قبول كرد و در ميان آنان قرارداد صلح بامضا رسيد. و بدين وسيله يهويديان فدك، تحت الحمايه ى مسلمانان قرار گرفتند.
بلاذرى در كتاب «فتوح البلدان» مى نويسد: يهوديان فدك، در مقابل قرارداد صلح نصف زمين هاى فدك را به رسول خدا واگذار نمودند.
بلاذرى در كتاب «معجم البلدان» مينويسد: نصف كليه ى درختان و ميوه جات و اموالشان را به رسول خدا واگذار كردند.
به شهادت تاريخ، بر طبق قرارداد صلحى كه بين پيغمبر و يهوديان به امضا رسيد نصف مجموع اراضى و درخت ها و اموال يهوديان فدك در اختيار رسول خدا قرار گرفت. يعنى خالصه ى آن جناب شد. زيرا چنان كه ملاحظه فرموديد فدك بدون توسل به جنگ براى مسلمانان فتح شد، و بر طبق قوانين اسلام هر جاييكه بدون جنگ مفتوح گردد از اموال خالصه ى رسول خدا محسوب مى شود.
قانون مذكور يكى از قوانين مسلم اسلام مى باشد و در قرآن كريم نيز منصوص است.
خداوند حكيم در قرآن شريف مى فرمايد: (وَ ما اَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَما اَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلارِكابٍ وَلكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلى مَنْ يَشاءُ وَاللَّهُ عَلى كُلِّ شَى ءٍ قَديرٌ. مَا اَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ اَهْلِ الْقُرى فَلِلّه و لِلرَّسُولِ). [سوره ى حشر آيه ى 6.] يعنى: اموالى را كه خدا از آنها بر پيغمبرش عائد كرد شما اسب و شترى بر آن نتاختيد. ليكن خدا پيغمبرش را بر هر كه بخواهد مسلط گرداند. و خدا بر همه چيز تواناست. اموالى را كه خدا از اهالى اين قريه ها عائد پيغمبرش كرد مخصوص خدا و رسول است.
پس در اين جهت ترديد نيست كه فدك از اموال خالصه ى پيغمبر اكرم بوده است. اينگونه املاك از اموال دولت اسلامى محسوب مى شد كه در اختيار حاكم شرعى اسلام (پيغمبر يا امام) قرار مى گرفت و در مورد مصرف آنها اختيار تام داشت. حق داشت در هر موردى كه صلاح بداند به مصرف برساند. براى اداره ى امورى كه مربوط به حاكم شرع بود از آنها استفاده مى نمود. اگر مصالح عاليه ى اسلام و حكومت اسلامى اقتضا مى كرد حق داشت قطعه يا قطعاتى از آن را به كسى واگذار كند كه از عوائد آن بهره مند گردد. حق داشت حق آباد كردن و بهره بردارى از زمين هاى باير آنرا مجانا يا در مقابل پرداخت ماليات به كسى واگذار كند. مى توانست مقدارى از عوائد آنرا به كسى كه براى اسلام كار ارزنده اى انجام داده ببخشد. مى توانست از درآمد آنها به بودجه ى حكومت اسلامى و تأمين حوائج عمومى كمك كند. حق داشت قطعه يا قطعاتى از آن را براى تأمين مخارج شخصى خودش و خانواده اش اختصاص بدهد. از بعضى اخبار و شواهد تاريخى استفاده مى شود كه رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم) اراضى فدك را براى تأمين مخارج و تهيه ى معاش خود و خانواده اش گذاشته بود و زمين هاى باير آن را با دست خودش آباد و درختكارى نمود.
«ابن ابى الحديد» مى نويسد: وقتى متوكل عباسى فدك را به عبداللَّه بن عمر بازيار واگذار نمود هنوز يازده درخت خرما از آن درختانى كه رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم) با دست مبارك خويش در آنجا نشانده بود باقى بود. گاهى كه فدك در دست فرزندان فاطمه (عليهاالسلام) قرار مى گرفت خرماى آنها را چيده به حاجيان اهدا مى كردند حجاج خرماها را از باب تبرك مى گرفتند و به آنان احسان مى نمودند وقتى عبداللَّه بر آنجا تسلط يافت «بشران بن ابى اميه» را مأمور كرد همه درختان را قطع كند. وقتى درخت ها را بريد و به بصره برگشت فلج شد. [شرح ابن ابى الحديد ج 16 ص 217.] مرسوم پيغمبر اين بود كه به مقدار احتياجات خويش و خانواده اش از محصول فدك برمى داشت و بقيه را به درماندگان بنى هاشم و ابن سبيل ها مى داد و اسباب ازدواج فقراى بنى هاشم را فراهم مى ساخت.

نوشتن دیدگاه